Art stations fundation - by Grażyna Kulczyk

Tytułowych Instalatorów łączą dwie cechy. Przede wszystkim każdy z bohaterów wystawy w galerii Art Stations silnie związany jest, jako absolwent lub wykładowca, z Uniwersytetem Artystycznym w Poznaniu (wcześniej Akademią Sztuk Pięknych). Drugim elementem wspólnym dla tej grupy twórców jest medium artystyczne – instalacja. Punktem wyjścia wystawy jest termin „Poznańska Szkoła Instalacji” (PSI) ukuty w latach 90. przez krytyków związanych z magazynem Raster. Konfrontacja tej kategorii z rzeczywistością i aktualnym dorobkiem Instalatorów stała się naczelną motywacją przy tworzeniu koncepcji wystawy.

W kontekście ekspozycji termin „instalacja” należy rozumieć szeroko, jako dzieło plastyczne o przestrzennym charakterze, złożone z elementów składowych o różnej naturze (np. rzeźba, obiekt, video, fotografia), którego znaczenie łączy się silnie z kontekstem prezentacji. Już ta pojemna definicja pojęcia zwiastuje, że wystawa będzie przeglądem dzieł charakteryzujących się różnorodnością form, tematów i przekazów, stąd medium jest tutaj stosunkowo luźną klamrą, a nie kluczem służącym stworzeniu całościowej charakterystyki „poznańskiego ducha sztuki”. Czy w związku z tym zasadne jest zamykanie dzieł poznańskich artystów, nazywanych przez Rastrowców prześmiewczo „psikusami” (pochodna od skrótu PSI), w ramy jednej szkoły?

Ekspozycja podzielona jest na trzy części odpowiadające trzem generacjom Instalatorów. Ten układ umożliwi widzom obserwację rozwoju medium w twórczości poznańskich artystów w ramach poszczególnych pokoleń, ale także pomiędzy generacjami.

Dzieła artystów o najdłuższym stażu – Jana Berdyszaka, Izabelli Gustowskiej, Jarosława Kozłowskiego i Antoniego Mikołajczyka – z historyczno-artystycznego punktu widzenia można określić mianem „protoinstalacji”. Każde z ich dzieł w różnym stopniu nosi w sobie ślady tendencji leżących u podstaw kształtowania się instalacji, takich jak ready made czy kierunki analityczne z konstruktywizmem na czele, jak również odblaski nurtów bezpośrednio poprzedzających powstanie instalacji, jak environment i minimalizm.

Debiuty Agaty Michowskiej, Piotra Kurki, Mariusza Kruka i Andrzeja Pepłońskiego przypadły z kolei na lata 80. i 90. Ich realizacje łączy poetyzacja języka, a nawet nieco bajkowa forma. Prace zawierają ślady myślenia surrealistycznego, mają w dużym stopniu charakter wypowiedzi intymnych i są refleksją osobistych doświadczeń, odnoszą się także do problemu względności ludzkiego doświadczenia i wiedzy o oglądanych przedmiotach.

Trzecia część wystawy poświęcona jest twórczości najmłodszego w tym zestawieniu pokolenia twórców: Katarzyny Krakowiak, Moniki Sosnowskiej, Wojciecha Bąkowskiego oraz Macieja Kuraka. Prace tych artystów podejmują temat niedoskonałości lub niefunkcjonalności różnych aspektów ludzkiego życia, które z pozoru wydają się jasno określone i uporządkowane.

Prezentowane na wystawie instalacje łączy wolność od społeczno-politycznych narracji i ideologicznych sporów, można więc tutaj mówić o wyraźnym zwrocie w kierunku autonomii sztuki. Artyści formułują w swoich pracach przekaz o uniwersalnym charakterze, chętnie odnoszą się do prawideł rządzących rzeczywistością czy różnej skali nieprawidłowości zachodzących w naszym otoczeniu. W prezentowanych dziełach ujawnia się także silny pierwiastek konceptualny, wyrażający się zarówno w refleksji nad statusem dzieła sztuki, jak również przestrzeni, w której dzieło to funkcjonuje. Te cechy wspólne nie rozstrzygają jednak o zasadności zamykania prezentowanych prac i ich autorów w ramach jednej kategorii. Pytanie o ich związki i współzależności pozostaje otwarte i ma być bodźcem do dalszych dyskusji o poznańskiej sztuce i jej twórcach.

Prezentacja obejmuje prace ze zbiorów Grażyny Kulczyk, jak również  innych polskich i zagranicznych kolekcji sztuki współczesnej oraz najnowsze dzieła, przygotowane przez artystów specjalnie na potrzeby wystawy.

Dynamika poznańskiej sceny artystycznej rozbudziła w Grażynie Kulczyk zainteresowanie sztuką. Wystawa jest nawiązaniem do bodźców i motywacji, które skłoniły kolekcjonerkę do pierwszych zakupów oraz wskazaniem, że prace poznańskich Instalatorów były i są ważną, i mocną gałęzią Kolekcji.

Wystawie towarzyszy książka pt. "Instalatorzy" pod redakcją kuratora, Mateusza Bieczyńskiego. Celem publikacji jest pogłębienie dyskusji na temat zjawiska "Poznańskiej Szkoły Instalacji"; złożyły się na nią wywiady z artystami zaproszonymi do udziału w wystawie, a także rozmowa z twórcą pojęcia PSI, Łukaszem Gorczycą oraz artystą i krytykiem sztuki, Markiem Wasilewskim. Uzupełnieniem wywiadów są analityczne teksty Mateusza Bieczyńskiego i prof. Grzegorza Dziamskiego na temat zjawiska PSI i medium instalacji. Książka powstała w wyniku współpracy Art Stations Foundation z Uniwersytetem Artystycznym w Poznaniu.

Jan Berdyszak „Szkicownik transparentny” 1977/2005, Kolekcja Grażyny Kulczyk